Wat is kunst?
Wat is kunst?
Die blik in haar ogen dat is kunst

Een oorwurm van Noordkaap uit 1992.

En ook de titel van een verhandeling uit de humaniora. Ik herinner mij nog dat ik toen schreef dat kunst de manier van kijken is naar de realiteit of wat die realiteit zou kunnen zijn. Best goed vond ik van mezelf en mijn verhandeling viel ook bij de leraar in de smaak en de punten.

Ja, ik geef toe, kunst spreekt me aan, hoe kunstenaars de wereld zien en hoe wij dat dan interpreteren.

Niobe, Georges Grard 1948

Om boeiende kunst te zien, moet je echt niet naar de andere kant van de wereld. In het Antwerpse Nachtegalenpark ligt het Middelheim openluchtmuseum. Het Middelheim herbergt beeldhouwkunst van de jongste honderd jaar in een prachtig groen kader. Tickets zijn niet nodig, het Middelheim is gratis toegankelijk.

Wij ontdekten de beelden van het Middelheim en het park met de fiets want het Middelheim is meer dan dertig hectare groot. In totaal zijn er meer dan vierhonderd beelden te ontdekken. Ik fotografeerde er zeventig. Hierna een selectie van beelden die mijn aandacht trokken.

Zot kieken

Een eyecatcher onmiddellijk bij het Middelheimkasteel, waar de infoshop is: een blauwe zeilboot plooit dubbel naar het water toe. Het werk van Erwin Wurm uit 2010 heet Misconceivable wat zoveel betekent als ‘mogelijk verkeerd te begrijpen’.

Rechtover het kasteel staan verschillende werken in de middagzon te blinken in een echt parklandschap. Hun opstelling alleen al is voer voor persoonlijke interpretatie. Op de voorgrond (wat ik als voorgrond kies) staan Twee zwangere  vrouwen (Charles Leplae 1952) gezellig te keuvelen. Op de achtergrond bemerken we nog een vrouwenfiguur Huiselijke zorgen van Rik Wouters – 1913.

Even verder worden we getroffen door het gestileerde beeld van een ijsbeer van François Pompon 1920.  Er staan nog mooie dierenbeelden in het Middelheim, zoals De Hond van Toni Stadler 1950.
Maar mijn favoriet is de Archaeopterix Lithografica van Panamerenko (1993).

Als je dichterbij komt, begint het zot kieken, zoals de kunstenaar het noemt, omhoog te springen en te klapwieken met zijn vleugels. Wel grappig. Humoristisch lijkt ook het werk van Kati Heck uit 2006 Dabei sein ist alles maar is het niet echt. Een witte worst  hangt opgeknoopt aan een touw, een zwarte trip ligt neer op een hespenworst die doormidden gesneden op de grond ligt. Een bloedbad van worsten…

Dabei sind ist alles is het tweede luik uit een triologie van de Duitse kunstenares over de worstenoorlog met een vette knipoog naar de maatschappij. De titel van de installatie is voor mij nog een raadsel.
Soms gaat er zo’n kracht uit van een beeld dat de titel van dat beeld nog versterkt wordt. Dat is zo voor De geboorte van Pietro Cascella – 1973.

Het zwijn in mij

Sommige sculpturen dan weer hebben geen titel nodig. Alleen hun vorm spreekt voor zich. Zo’n beeld is Eindeloze kronkel van Max Bill – 1935.

Er zijn ook kunstenaars van wiens hand meerdere beelden het park sieren. Eén daarvan is Mark Macken met zijn bijzonder mooie vrouwenbeelden: April (1957) en Opschik (1952). Aan de rand van het park staat een impressionante beeldengroep Manifestanten van Drago Srsar – 1957.

Maar helemaal aan de uitkant van het park bemerken wij een aantal beelden en stukken van wat ooit monumenten waren. Ze staan een beetje plompverloren op een hoop,  sommige nog op een houten pallet.

Blijkt dat we aan het monumenten plateau beland zijn. Hier worden beelden gestockeerd die geen plaatsje meer kregen in het openluchtmuseum. Andere beelden passen niet meer in het stadsbeeld en krijgen hier hun laatste rustplaats.

Deze plek heeft iets fascinerend. Bustes van hoogwaardigheidsbekleders uit de negentiende eeuw kregen het gezelschap van roeste platen en een figuur met varkenskop: Het zwijn in mij van een Skandinavische beeldhouwer.

Ook staan er drie componisten op een rijtje: Beethoven, Rossini en Bach. Het beeld van Bach is met een koord vastgebonden aan een zuiltje: je reinste poëzie…

www.middelheimmuseum.be