Als de terreuraanslag op de Twin Towers herdacht wordt, is er vaak de vraag waar je was toen je het nieuws vernam. Wij herinneren ons dat nog goed: die dinsdag 11 september 2001 kwamen we terug van een dagtocht naar de kastelen van de katharen, een streek in het departement Aude, Zuid-Frankrijk.

Nietsvermoedend kwamen we aan bij onze vakantiebungalow enkele kilometer van het dorpje Quillan aan de Aude. We hadden al gemerkt dat er in tegenstelling tot andere dagen, bijna geen mensen op straat te zien waren. Pas toen we het restaurant binnenstapten, zagen wij mensen massaal aan het televisiescherm gekluisterd en vernamen wij de verschrikkelijke waarheid.

Quillan sur Aude

In het land van de katharen speelde zich in de late middeleeuwen ook een godsdienstoorlog af die een zware stempel drukte op de geschiedenis van de Languedoc. De katharen (de zuiveren) waren een religieuze sekte in de twaalfde en dertiende eeuw die vooral in de zuidelijke Languedoc veel aanhangers telde.

Voor hen lag Satan aan de oorsprong van de aarde. Hij was een gevallen engel die met zijn trawanten door God uit de hemel was verdreven. De menselijke zielen kwamen van God, de lichamen van Satan. Alleen door de leer van de katharen te volgen, konden de zielen na de dood naar de hemel terugkeren.

De pausen van die tijd vonden dit maar ketterij en stuurden kruisvaarders op pad om de katharen die in het zuiden van Frankrijk veel invloed hadden, in de pan te hakken Na de val van de belangrijkste stad Carcasonne, trokken de katharen zich terug in versterkte burchten die één na één werden veroverd. De inquisitie deed de rest tot er van de katharen geen sprake meer was.

Bosbrand

De meeste katharenkastelen situeren zich in de Corbières, een laag bergmassief aan de voet van de Pyreneeën. De eerste katharenburcht die wij aandoen, is die van Montségur. Deze burcht is meteen het symbool van de val van de katharen.

Montségur

Na een lange belegering gaf deze vesting, hoog op een rots, zich over nadat ze de verzekering hadden gekregen dat ze zouden gespaard worden. Niets was minder waar en alle overlevenden werden op een reusachtige brandstapel terechtgesteld.

De burcht is schitterend gelegen en torent uit boven steile rotswanden. Je moet er wel een steile klim voor over hebben maar je wordt beloond met een prachtig panorama. De tweede burcht die we aandoen, is meteen de grootste van de streek.

Het Château de Peyrepertuse is een hoog gelegen citadel die bestaat uit verschillende aaneengesloten forten. Dit zijn de middeleeuwen op zijn best met donjons, kantelen en wachttorens. Ook hier opent zich een prachtig panorama. Opeens ontwaren we enorme rookwolken. We zijn getuige van een bosbrand met een enorme vuurzee.

Blusvliegtuigen vliegen aan en af. Er is één weg die door de spuitgasten gevrijwaard wordt. Langs smeulende velden en begeleid door brandweerwagens met loeiende sirenes kunnen we onze tocht voortzetten. De derde vesting op het programma is het Château de Quéribus.

Het beleg van 1255 was de laatste militaire operatie in de kruistocht tegen de katharen en de overgave zou dit keer zonder bloedvergieten zijn verlopen.

Orgelpijpen

Niet alleen de kastelen maar ook prachtige abdijen zijn een nalatenschap van de katharen. De abdij Saint-Martin-du-Cannigou ligt als een adelaarsnest op 1000 meter hoogte. De wandeling ernaar toe over een steil weggetje is een belevenis.

Minder spectaculair oogt de Prieuré de Serrabone. Het gebouw is zeer sober en valt helemaal niet op. Eens de drempel over, word je geconfronteerd met een overdaad aan beeldhouwwerk in roos marmer. De abdijen liggen in een bijzonder landschap van kalksteenrotsen, kloven, maquis maar ook uitgestrekte wijngaarden en bossen.

Eén van die nauwe kloven is la Gorge de la Frau. Maar vooral la Gorge de la Fou spreekt tot de verbeelding. Een wandeling in de amper drie meter brede kloof met wanden van meer dan honderd meter hoog is best spectaculair.  Donderende watervallen storten naar beneden maar de tocht is veilig want ze gaat over stevige loopbruggen. Toch is een helm verplicht.

Een ander opmerkelijk natuurfenomeen zijn Les Orgues. Dat zijn geologische formaties die reusachtige orgelpijpen lijken en gevormd worden door pilaren van geërodeerd gesteente.

Dwingel

En dan is er natuurlijk Carcasonne, het typevoorbeeld van een middeleeuwse vesting. De Cité van Carcasonne is de grootste vestingstad van Europa. Ze is opgebouwd uit een versterkte kern, het grafelijk kasteel met daar omheen een dubbele muur.

Tussen de buitenmuur met veertien torens en de binnenmuur met vierentwintig torens liggen er dwingels. Een dwingel is de ruimte tussen de twee verdedigingsmuren. Die ruimte is niet breed en zeker minder dan een boogafstand, de afstand die een pijl kan vliegen.

Zo konden belagers die door de eerste verdedigingsmuur waren geraakt, ongedekt met pijlen bestookt worden. Carcasonne werd als een onneembare vesting beschouwd, maar moest zich al na twee weken gewonnen geven, bij gebrek aan drinkwater.

De katharen zijn verdwenen maar de paden waarop ze vluchtten zijn er nog en vormen nu prachtige wandelpaden. De abdijen en kastelen blijven stille getuigen van een middeleeuws drama.