Weet je, ik zou me een balorige Westerling voelen, mocht ik beweren dat de stad Moskou met de val van het communisme veel van haar charmes zou kunnen verloren hebben. Ik gun de Moskovieten best wel hun McDonalds op de hoek van het Rode Plein, maar toch denk ik met een soort weemoed terug aan de tijd dat ik de stad bezocht.

Dat was toen de Perestrojka nog maar net om de hoek kwam kijken.  Niet dat ik de ellenlange wachtende rijen die ik ter hoogte van een slagerij zag mooi zou durven te noemen. Dat zeker niet.

Ik herinner mij de schok die ik voelde toen ik nieuwsgierig de wachtende kooplustigen voorbij liep om eens te kijken wat er allemaal te kopen viel. Vrijwel niets ! Geen mooi uitgestalde koteletjes, geen keurig versneden biefstuk, geen heerlijk gedraaide worsten, geen ovengebakken paté, … niets van dat alles.

Kathedraal aan het Rode Plein gebouwd in opdracht van Yvan de Verschrikkelijke.

Slechts een paar hompen vlees en een paar botten. Ik zou verdorie niet geweten hebben wat ik daar moest mee aanvangen, de keukenprinses in mij was toen nog niet ontwaakt. Ik herinner me ook nog de grote blijdschap van de gids die ons had rondgeleid toen ik haar bij ons afscheid mijn lippenstift en persoonlijke oogschaduw uit, godbetert, de HEMA cadeau gaf.

Dat deed ik nadat ik in de Gum (de immense staatswinkel op het Rode plein) het schamele aantal te koop aangeboden lipsticks had gezien. Duur en super oubollig ! Het warenhuis zelf (gebouwd in 1888) was nochtans verbluffend mooi maar leeg … er viel zo goed als niets te kopen.

Vandaag de dag is dat wel helemaal anders al kan de gemiddelde Moskoviet er nog steeds niets kopen aangezien in dit prachtige gebouw enkel zeer exclusieve winkels zijn ondergebracht. Maar ga hoe dan ook de Gum binnen. Je kijkt je de ogen uit aan de prachtige architectuur alleen al.

Centraal in de groep, onze gids die maar wat blij was met mijn make-up uit de Hema. Merk achterin de rij wachtende voor het Mausoleum.

Het Moskou van toen zal totaal niet te vergelijken zijn met het Moskou van nu. Dringend wil ik er daarom nog een keertje naar toe. Maar ik twijfel of ik er hetzelfde verheffende gevoel zal terugvinden. Verheffend, denk je ?! Jawel …

Stel je maar eens voor … je staat als een sardientje geprangd op de metro tussen de matroesjka’s met hun boodschappentassen gevuld (nou ja) met wat ze die dag op de kop hebben kunnen tikken : prei, selder, een handvol wortelen … En dan ontdek je plots dat de ene Dostojevski staat te lezen en een ander met de neus in een boek van Tsjechov zit.

En wanneer de halte er is waar het moedertje uit moet, verdwijnt Dostojevski tussen de prei en de selder. Nou, eerlijk ? Dat beeld vond ik heel verheffend. Geen gejacht of gejaag maar wereldliteratuur bij wijze van troost om de karige boodschappen. Mij trof ook elders de aandacht voor kunst, cultuur en literatuur in het overigens grijze bestaan van de Moskoviet.

Het zou kunnen dat ik het in mijn jeugdigheid allemaal wat té romantisch heb gezien. Maar zou jij troost vinden bij Tsjechov als je je slechts met veel moeite een ijsje kan permitteren in de schitterende Gum en je voor het overige alleen maar kan geel-ogen naar de exclusieve producten die jij nooit – hoe spaarzaam je ook bent – zal kunnen kopen ?

Dit jaar is het precies dertig jaar geleden dat ik er was en honderd jaar geleden dat de revolutie uitbrak. Ik was er tijdens de herfstvakantie en de voorbereidingen voor de parades op het Rode Plein waren in volle gang. Rijendik wachtenden stonden er voor het Mausoleum aan te schuiven om er de gebalsemde Lenin te begroeten.

Zeventig jaar eerder ontketende hij de revolutie. Werden de tsaren voorheen als een soort goden aanbeden, toen viel die eer Lenin te beurt. In de straten kregen wij bij kinderen volop de kans om zijn beeltenis voor snoepjes of stylo’s te ruilen. Vandaag de dag gaan de parades niet meer ter ere van Lenin door, daar heeft Poetin een stokje voor gestoken.

Poetin, een nieuwe god voor de Russen ? Het zit hen wel een beetje in de genen om hun leiders als sacrale helden te vereren. Toch vraag ik me af of de gemiddelde Moskoviet nu gelukkiger is dan destijds. Misschien moet ik het tripje erheen bij wijze van jubileum nog eens opnieuw maken. Ik wil immers weten hoe het Dostojevski en andere auteurs is vergaan.

Zeker, het Rode plein zal nog altijd indrukwekkend zijn. Het Kremlin dat veel meer omvat dan de Russische regering, ook. De kathedralen en paleizen met hun schitterende gouden koepels zullen er nog steeds een lust voor het oog zijn.

En zeer zeker ga ik er nog eens met de metro op uitstap. Misschien vallen de lezende baboesjka’s er niet meer te bespeuren maar de prachtige metrostations zullen er nog altijd zijn. Die zullen nog steeds ogen als fantastische, ondergrondse paleizen vol kroonluchters en schitterende mozaïeken.

Noot :

Mijn reis naar Moskou dateert van voor het digitale fototijdperk. Mijn foto’s als souvenir zijn voornamelijk reisgidsen die ik ginder kocht. De foto van de prachtige Gum werd derhalve van het internet genomen. De fotograaf is mij onbekend.