“Bienvenidos a Guatemala!”

Ik schrik op en zie Juan González, oprichter van de lokale koffiecoöperatie FECCEG cameraman Lander en mij met een glimlach tegemoet lopen in het centrum van Quetzaltenango. Quetzaltenango, ook wel Xela genoemd, is de tweede grootste stad van het land en ligt in de bergen op zo’n vier uur rijden ten Noordwesten van de hoofdstad Guatemala City. Het centrum is een explosie van kleuren en geuren. De sfeer is gemoedelijk en alles gebeurt er met de glimlach.

Juan startte in 2006, op deze plek zijn coöperatie in eerlijke handel. Daarmee werkt hij samen met Fairtrade België en met Delhaize. Tijdens deze reis zal hij ons meenemen naar de koffieplantages in het groene hart van het land. Ik kijk er naar uit want eerlijk gezegd weet ik niet goed wat ik me bij Fairtrade en zo’n label allemaal moet voorstellen. Eerlijke handel. Oké, maar wat houdt dat precies in? Hoe werkt het? En maakt Fairtrade echt een verschil of is het vooral een marketingtruucje om onze commerciële wereld wat mooier voor te stellen? Of om ons een beter gevoel te geven? Geen idee… Ik hoop het hier in het groene hart van Guatemala te ontdekken. Nog een beetje groggy van de jetlag – het tijdsverschil is zeven uur – stel ik Juan voor om eerst samen een extra koffie te drinken.

Koffie voor de vrouwen?

“Wist je dat Xela de hoogste regio van het land is waar koffie kan groeien? Zelfs tot op 2500 meter hoogte. De warme winden uit Mexico beschermen de bonen hier tegen de vorst. Daardoor krijgt de koffie een complexe en tegelijk frisse smaak”, zegt Juan, terwijl hij met een twinkeling in zijn ogen een pakje voor mijn neus plaatst. “Café de Mujeres”, lees ik. “Speciale koffie voor de vrouwen?” vraag ik al lachend aan Juan. We zijn hier nog maar pas en ik denk: “Alé, hij haalt al meteen zijn Latino charmes boven.” Maar ik blijk me te vergissen. Het is koffie, gemaakt door een collectief van vrouwen in zijn Fairtrade coöperatie. Hij laat me proeven. De smaak is uitstekend. Later verduidelijkt Catharina López, bezieltster van dit project, dat al deze vrouwen hun talenten ook inzetten om te ijveren voor meer vrouwenrechten in Guatemala. Ze creëren door hun koffie meer werk, geven vrouwen dezelfde lonen en rechten als mannen, zorgen voor microkredieten, communiceren via sociale media en gaan naar lokale gemeenschappen om veranderingen te creëren en vrouwen te empoweren. Prachtig werk dus. En ook dit maakt deel uit van Fairtrade.

Proeven en stevige kwaliteitscontroles

Na het extra cafeïneshot neemt Juan ons mee naar zijn coöperatie FECCEG. Daar zien we een gigantische hangar met duizenden zakken vol koffiebonen van boeren uit de regio. Juans team voert er strenge kwaliteitscontroles uit, proeft en onderzoekt de koffie in het labo, schrijft beoordelingen, maalt de bonen en maakt alles klaar voor verkoop en export. In 2009 vertrokken de eerste zes containers met Fairtrade koffie naar de Verenigde Staten. Tien jaar later zijn het er al 101 die naar Azië, Australië, Noord-Amerika en Europa reizen. Daarnaast is er nog heel wat koffie bestemd voor de lokale markt. “Wij zijn rasechte ondernemers en doen aan internationale business maar dan wel recht vanuit ons hart. Vertrouwen, oprechte samenwerkingen, elkaar steunen en uitstekende kwaliteit maken er allemaal deel van uit. Door onze manier van werken sturen wij letterlijk een positieve verandering de wereld in. Hoe groter de Fairtrade business wordt, hoe meer mensen er beter van worden: van boer tot consument. Wij zijn allemaal verbonden met elkaar en kunnen door onze keuzes echt een verschil maken”, gaat Juan geïnspireerd verder.

Welcome to the Jungle – Las Barrancas

De volgende ochtend laten we de stad achter en rijden we in Juans 4×4 meer dan twee uur de bergen en natuur in. De omgeving wordt steeds groener en tropischer. We worden op prachtige vergezichten getrakteerd. “Wist je dat Guatemala wordt omgeven door 33 vulkanen? Drie daarvan zijn nog steeds actief. Eentje, en hij wijst naar ‘Volcán de Fuego’, barstte twee jaar geleden in alle hevigheid uit. Dat kan nu ook gebeuren”, zegt Juan doodserieus terwijl ik me zo goed mogelijk op de weg concentreer om niet wagenziek te worden. Op een bepaald moment zijn er geen asfaltbanen meer. Enkel aardeweggetjes met veel putten en stenen, die door de bergen slalommen. We botsen alle kanten op in Juans 4×4. Cameraman Lander en ik besluiten het laatste deel van de rit in de laadbak van de 4×4 door te brengen. Zo kunnen we optimaal genieten van de overweldigende natuur. De bladeren van de bananenbomen wuiven langs ons voorbij en we moeten ons meermaals bukken voor geurige paarse bloesems die over de weg hangen. De natuur is adembenemend mooi. Plots houden we halt in een piepklein dorpje dat slechts enkele huizen telt: Las Barrancas.

Juan heeft er een afspraak met een koffieproducent en Lander besluit video’s met zijn drone te maken. Ik loop de weg af en ga verderop alleen op verkenning. Plots komt er een man met een bijzonder groot mes uit het struikgewas op me afgestapt. Het angstzweet breekt me uit.

Wat schuilt daar in het struikgewas?

“Hola”, zeg ik zo vriendelijk mogelijk tegen de man met zijn machete. Hij lacht terug. Oef! “Trabajas aqui? Werk je hier?”, probeer ik verder om de sfeer gemoedelijk te houden daar zo alleen in de jungle. Plots komt er een waterval van woorden uit zijn mond en zwiert hij zijn mes alle kanten op. Het zweet druppelt op mijn voorhoofd. Ik word een beetje ijl in het hoofd maar doe zo goed mogelijk mijn best om zijn veelheid aan woorden te begrijpen. Ineens heb ik door dat hij de eigenaar is van het land en dat hij met zijn mes naar de bomen, de weg en het land zwiert, enkel om zijn woorden kracht bij te zetten. Oef! Zijn naam is Ramiro en hij blijkt een van de belangrijkste boeren in de regionale koffieteelt. Dat treft! Hij wenkt me om met hem het struikgewas in te duiken. Net op dat moment komt Lander terug. Ramiro trekt zijn mes opnieuw maar lacht en baant de weg voor ons allen in de dichtbegroeide jungle op de bergflank.

Zo veel meer dan koffie.

“Hier kweek ik koffie”, zegt hij fier, terwijl hij naar verschillende struikachtige planten wijst die tot aan onze schouders komen en begroeid zijn met witte geurende bloempjes. De koffieplanten, Coffea’s Arabicas, staan net in bloei. “Hierna komen er groene en nog later donkerrode besjes op waar de koffiebonen inzitten. Oogsten gebeurt één keer per jaar al kan de oogsttijd variëren. Meestal ergens tussen november en februari”, gaat Ramiro verder. “Ik had een strakke plantage verwacht maar dit lijkt wel een jungle. En ik zie zoveel meer dan enkel koffieplanten”, zeg ik verwonderd. “Dat klopt”, knikt Ramiro. “Dankzij de coöperatie en Fairtrade krijgen we een goede prijs voor ons werk maar ook zaden om andere gewassen te planten. Daardoor heb ik hier nu tussen de koffieplanten bomen met bananen, sinaasappels, limoenen, avocado’s, nispero’s, macadamia’s, enzovoort. Alles is biologisch. Pesticiden gebruiken we nooit en we werken met natuurlijke meststoffen. We krijgen ook opleidingen over nieuwe landbouwtechnieken. Bijvoorbeeld manieren om de grond van goede mest te voorzien waardoor deze bijzonder vruchtbaar wordt.” Hij graait wat aarde weg onder een bananenboom. Die ziet er inderdaad rijk en gezond uit. “We werken bijzonder hard maar het weer en klimaatsveranderingen hebben hun impact op onze oogst. Dat hebben wij niet in de hand. Dus mocht de koffieoogst op een bepaald moment mislukken, dan hebben wij, dankzij de samenwerking met de coöperatie en Fairtrade, gelukkig nog veel andere bomen waarmee we onze gezinnen kunnen voeden. Hierdoor is ons leven er enorm op vooruit gegaan”, verklaart hij terwijl we verder door zijn stukje jungle lopen.

Finca El Vergel

De volgende dag bezoeken we Finca El Vergel, omgeven door eindeloze groene bergflanken. Het lijkt wel of het landschap ons helemaal absorbeert. Zo surrealistisch is het. Vanuit deze groene parel doet de koffiecoöperatie uitgebreid onderzoek naar bodemkwaliteit. Het ecologisch evenwicht tussen planten, dieren en de aarde staat centraal. Bovendien krijgen lokale boeren hier allerlei workshops waardoor hun gewassen in de beste condities kunnen groeien. Precies waar Ramiro gisteren over vertelde. Iets verderop, in de buurt van San Marcos bezoeken we een tweede gemeenschap van Fairtrade koffieproducenten. Ook hier valt de diversiteit op het veld op. Wat nog opvalt, is dat alle telers ook hier eigenaar zijn van deze percelen. “Klopt“, zegt Ricardo Soto. “Wij zijn geen werknemers maar ondernemers. Dat zorgt ervoor dat Fairtrade in alle aspecten zeer belangrijk is voor ons en voor onze families. Hoe beter de business loopt, hoe meer wij kunnen innoveren en hoe beter wij de wereld van onze producten kunnen voorzien.” Fairtrade “Het is dankzij het engagement van grote marktspelers zoals Delhaize, dat we bij lokale koffieproducenten in het Zuiden, grote volumes kunnen afnemen. Daardoor kunnen zij nog meer innoveren en ondernemen. Het is zo dat we werkelijk een verschil maken. En het mooie is dat iedereen die in de winkel deze Fairtrade koffie koopt, hier rechtstreeks aan bijdraagt”, verduidelijken Douchka van Olphen en Danka de Croo van Fairtrade Belgium. “Inderdaad, de wereld mee mooier maken, terwijl je geniet van een kop koffie. Hoe simpel kan het zijn!”, denk ik luidop. “Guatemala is een prachtig land maar wat me nog het meest zal bijblijven is welk verschil Fairtrade werkelijk maakt. En wat er allemaal achter dat label schuilt. Fairtrade draait om zoveel meer dan boeren een eerlijke prijs voor hun product geven. Dat is duidelijk. Ondernemerschap, onderzoek, strenge kwaliteitscontroles, kennisuitwisseling, diversifiëren op het veld, respect voor het milieu, gelijke rechten voor vrouwen, … Het maakt er allemaal deel van uit. Fairtrade is een bijzonder mooie manier van handel drijven en het zou eigenlijk de standaard moeten zijn. Wanneer ik bij een volgend bezoek aan de supermarkt de keuze heb tussen gewone producten of Fairtrade bananen, koffie, chocolade of wat dan ook, zal ik geen moment meer twijfelen en de Fairtrade variant kopen. Niet alleen zijn het ongelooflijke producten, door mijn aankoop, weet ik nu dat ik werkelijk bijdraag aan een betere wereld. Zo eenvoudig kan het dus zijn. En naar mijn gevoel zou iedereen dat moeten doen!”.

Fairtrade België, FECCEG & Delhaize slaan de handen in elkaar en brengen binnen het ‘Latitude 28’-gamma heerlijke Fairtrade koffie vanuit het groene hart van Guatemala.

Karima Ghozzi van Delhaize: “Wij werken al 30 jaar samen met Fairtrade België voor diverse producten in ons gamma. Delhaize zet in op duurzaamheid en steunt eerlijke producenten zodat zij hun koffie kunnen blijven telen. Het is dankzij hen dat wij onze klanten een prachtig assortiment exotische en kwalitatieve smaken kunnen aanbieden. Fairtrade biedt hierbij de garantie dat er een eerlijk verhaal aan deze producten verbonden is. Dit is dus een mooi partnerschap waar iedereen beter van wordt.”

Door reisreporter Veerle Symoens.

Productie in samenwerking met Fairtrade Belgium en Delhaize Latitude